Sau khi được thành lập (3/2/1930), Đảng Cộng sản Việt Nam đã thấy rõ tầm quan trọng của việc xây dựng tổ chức Đoàn. Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ hai do đồng chí Trần Phú chủ trì diễn ra từ ngày 20 đến 26/3/1931 đã dành một thời gian quan trọng để bàn về công tác thanh niên và xây dựng tổ chức Đoàn. Hội nghị đã đề ra nhiệm vụ: cần kíp tổ chức ra Thanh niên Cộng sản Đoàn; các cấp ủy từ Trung ương đến địa phương phải cử ngay các cấp ủy viên của Đảng phụ trách công tác Đoàn. Xuất phát từ ý nghĩa đặc biệt ấy, được Bộ Chính trị Trung ương Đảng và Bác Hồ cho phép, theo đề nghị của Ban Thường vụ Trung ương Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam, Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ 3 (họp từ ngày 22 - 25/3/1961) đã quyết định lấy ngày 26/3/1931 làm ngày thành lập Đoàn.

86 năm qua, được Đảng và Bác Hồ kính yêu lãnh đạo, dìu dắt, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và các thế hệ thanh niên Việt Nam đã nối tiếp nhau viết nên những truyền thống vẻ vang. Đó là truyền thống yêu nước nồng nàn, trung thành tuyệt đối với Đảng, gắn bó chặt chẽ với lợi ích dân tộc, với nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa; xung kích cách mạng, xung phong tình nguyện, sẵn sàng đón nhận và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao; hiếu học, cần cù, sáng tạo, đoàn kết, yêu thương, giúp đỡ lẫn nhau. Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh luôn xứng đáng là cánh tay đắc lực, là đội hậu bị tin cậy của Đảng và thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà.

Trong cuộc đấu tranh giành độc lập, tự do cho Tổ quốc, Đoàn Thanh niên đã tập hợp, vận động lớp lớp thanh niên lên đường xông pha đi đầu trong mọi trận tuyến, lập nên những chiến công hiển hách, oanh liệt, lưu danh muôn đời trong trang sử dân tộc Việt Nam với những tấm gương thanh niên cộng sản Lý Tự Trọng, Trần Văn Ơn, Võ Thị Sáu, La Văn Cầu, Cù Chính Lan, Nguyễn Thị Chiên, Bế Văn Đàn, Phan Đình Giót, Tô Vĩnh Diện, Trần Thị Lý, Tạ Thị Kiều, Lê Thị Hồng Gấm, Lê Mã Lương, Nguyễn Văn Trỗi, Nguyễn Viết Xuân… Họ thật xứng đáng đại diện cho một lớp trẻ “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”.

Trong thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh đã phát động nhiều phong trào như “Ba sẵn sàng”,“Thanh niên xung kích xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”; “Tuổi trẻ xung kích, sáng tạo xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”, “Thanh niên tình nguyện”, “Thanh niên lập thân, lập nghiệp” và “Tuổi trẻ giữ nước”… đã huy động hàng triệu thanh niên tiêu biểu xông pha nơi hiểm nguy, gian khó tham gia xây dựng các công trình giao thông, thủy lợi, khai hoang phục hóa đất đai; giúp dân xóa mù chữ, xóa đói, giảm nghèo và hăng hái nhập ngũ tích cực bảo vệ vững chắc biên cương Tổ quốc và làm tròn nghĩa vụ quốc tế. Trong thời đại hội nhập quốc tế sâu rộng, hàng triệu thanh niên thi đua học tập, tiến quân vào khoa học - công nghệ; thi đua lao động sáng tạo để lập thân, lập nghiệp; xung phong tình nguyện vì cuộc sống cộng đồng; góp phần giữ vững an ninh chính trị, đảm bảo trật tự an toàn xã hội. Các cuộc vận động, phong trào mới được triển khai như: “Sáng tạo trẻ”, “Bốn mới” (kỹ thuật mới, ngành nghề mới, thị trường mới, mô hình mới),“Cán bộ công chức trẻ với cải cách hành chính”, “Học tập tốt, rèn luyện tốt”, “Trí thức trẻ tình nguyện”, “5 xung kích phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc” và “4 đồng hành với thanh niên lập thân, lập nghiệp”... đã góp phần khơi sức thanh niên trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, tạo ra nhiều mô hình hay, cách làm sáng tạo từ thực tiễn, góp phần to lớn thực hiện sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế.

Đặc biệt, năm 2017 là năm diễn ra Đại hội Đoàn các cấp, tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, nhiệm kỳ 2017 - 2022, đây là dịp để các cấp Đoàn đánh giá toàn diện những kết quả trong công tác Đoàn nhiệm kỳ qua và đề ra những phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm, sáng tạo trong nhiệm kỳ tới, bầu ra những thủ lĩnh, cán bộ Đoàn xuất sắc, gương mẫu để lãnh đạo đoàn viên, thanh niên thực hiện thắng lợi nhiệm vụ đề ra. 

Tiếp nối truyền thống vẻ vang, tự hào, Đoàn Thanh niên và tuổi trẻ Việt Nam hôm nay tiếp tục vững bước dưới ngọn cờ vinh quang của Đảng, với “Tâm trong - Trí sáng - Hoài bão lớn”, với ngọn lửa cách mạng rực cháy trong tim đang ngày đêm phấn đấu, đem sức trẻ, nhiệt tình ra sức cống hiến cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.